De afgelopen week gaf de voorzitter van de Heimans en Thijsse Stichting zijn visie op de toekomst van de Oostvaardersplassen. Dit deed hij op verzoek van NU.nl, EenVandaag, Omroep Flevoland en het Radio1 Journaal.
Nu de ergste kou het land uit is en de actievoerders met hun balen hooi de Oostvaardersplassen hebben verlaten, is het de hoogste tijd om nuchter na te denken over de toekomst van dit prachtige gebied. Bestuurders en natuurbeschermers moeten nu echt de moed opbrengen om keuzes te maken die garant staan voor een breed maatschappelijk draagvlak en behoud van de uiterst waardevolle moerasnatuur. In 1968 kwam de bodem van Zuidelijk Flevoland boven water. Het meest noordelijke stukje bleef het langste onder water. Begin jaren 70 was hier – eerst bijna ongemerkt – een schitterend moerasgebied ontstaan met een onvoorstelbare rijkdom aan vogelsoorten. In 1981 werden 2400 hectare die wel waren ontwaterd, maar nog niet door de landbouw in gebruik genomen, aan het natuurgebied toegevoegd. Het natte deel, het moeras gaf ruimte aan tal van bijzondere vogelsoorten, omdat het open werd gehouden door ruiende grauwe ganzen, die toen nog zeldzaam waren. Voor het droge deel lag dat anders. Men vroeg zich af wat men hiermee moest. Hier had zich een landschap met wilgenbosjes en ruigtes ontwikkeld met nachtegaal, paapje, roodborsttapuit en sprinkhaanrietzanger.
In 1983 werden de eerste Heckrunderen uitgezet. Het achterliggende idee was dat onder invloed van begrazing een gevarieerd landschap zou ontstaan. Stekelige struiken als meidoorn en sleedoorn zouden door de grote grazers worden gemeden. Onder bescherming van deze stekeldragers zouden groepjes bomen opgroeien zodat zich een parkachtig landschap kon ontwikkelen met een grote rijkdom aan vogels, vlinder en bloemen. Jammer genoeg bleek de werkelijkheid heel anders. De runderen, paarden en herten hebben zich vermenigvuldigd en het droge deel van de Oostvaardersplassen volledig kaalgevreten. Langdurig onderzoek door medewerkers van Staatsbosbeheer heeft laten zien dat de kans uiterst klein is, dat zich hier ooit stekelige struiken of bomen zullen vestigen.
Het is een droom die na dertig jaar niet is uitgekomen, en waarvan ieder jaar duidelijker wordt dat dat ook nooit zal gebeuren. Er is nu een desolate vlakte waar uitgemergelde dieren naar de laatste restjes voedsel zoeken, en waar alle bijzondere vogelsoorten inmiddels zijn verdwenen. Daarnaast is het gebied nauwelijks toegankelijk. Heckrunderen en loslopende toeristen gaan moeilijk samen. Een keer per week mag een klein groepje tegen forse betaling mee op fotosafari. Deze trips zijn al tot juli volgeboekt.
De maatschappelijke consternatie over de uitgehongerde dieren heeft een belangrijk negatief effect op het draagvlak voor natuurbescherming in Nederland. Los van de vraag of bijvoeren nu wel of niet verstandig is, kunnen we niet anders dan de emoties van de actievoerders serieus nemen. Dat is precies wat de provincie Flevoland heeft gedaan. Als we alles bij elkaar optellen: de grandioze natuur in het natte moerasdeel, de sterk verarmde natuur in het droge deel, de slechte toegankelijkheid voor natuurliefhebbers en de heftige emoties, is de keuze niet heel moeilijk.
Het meest voor de hand ligt om de grote grazers te verwijderen en elders onder te brengen. Verplaats de kaden om het lage moerasgebied, zodat ook het droge deel voor een deel onder water komt. Er ontstaat dan een uitgestrekt moerasgebied van internationale allure, met een nog grotere rijkdom aan vogelsoorten. Zo’n moerasgebied is dan ook makkelijk toegankelijk te maken met een netwerk van vlonderpaden en vogelkijkhutten, zodat niet alleen een beperkt publiek, maar iedereen van deze geweldige natuur kan genieten. Van verstoring van vogels is geen sprake. Geen toerist zal het in zijn hoofd halen om het vlonder te verlaten om vervolgens weg te zakken in het moeras. De maatschappelijke consternatie is dan in één klap verdwenen, terwijl Nederland een nog belangrijkere bijdrage levert aan het herstel van Europese natuur en er een hecht draagvlak kan ontstaan voor de bescherming van de natuur in Nederland.
Het interview met Omroep Flevoland kan bekeken worden met deze link: https://www.youtube.com/watch?v=c3jhgxQd6QI
