Stichting Wetenschappelijk Duinonderzoek

In het archiefmateriaal dat de Heimans en Thijsse Stichting begin 2016 in bruikleen overdroeg aan de afdeling Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam bevond zich ook het archief van de Stichting Wetenschappelijk Duinonderzoek (SWD). Dankzij Peter Groeneveld van de Artis Bibliotheek is dit bestand nu ontsloten door middel van een inventaris. De onderstaande inleiding is tevens van zijn hand. De inventaris staat nog niet op de website van de UvA, maar is vanaf heden alvast beschikbaar op deze site onder Collectie > Archief en Documentatie.

De SWD werd in 1948 opgericht met als doel het bevorderen van biologisch en geomorfologisch onderzoek van de duinen en aangrenzende kustgebieden in Nederland. Daartoe initieerde de SWD de oprichting van de biologische veldstations Schellingerland op Terschelling (1951) en Weevers’ Duin op Voorne (1952). Daarnaast verstrekte de Stichting subsidies voor wetenschappelijk duinonderzoek.

Tot de initiatiefnemers behoorden de (veld)biologen M.J. Adriani, P.F. van Heerdt, J. Hofker, M.F. Mörzer Bruyns, V. Westhoff en de bioloog/geoloog C. van Rijsinge.  De plannen werden gesteund door hoogleraren als Th. Weevers en door Staatsbosbeheer en de Kon. Ned. Natuurhistorische Vereniging (KNNV).

In 1958 droeg de SWD het beheer van Weevers’ Duin over aan het Instituut voor Oecologisch Onderzoek (IOO) en in 1959 dat van Schellingerland aan het Rijks Instituut voor Onderzoek der Natuur (RIVON), later Rijks Instituut voor Natuurbeheer (RIN) geheten. SWD bleef een stimulerende en coördinerende rol spelen bij het duinonderzoek vanuit de beide onderzoekstations en bleef ook subsidies verstrekken.

Na een periode van afnemende activiteiten werd de SWD op 25 juli 1979 opgeheven. Het archief dat achterbleef, bestond uit stukken over het ontstaan en functioneren van de SWD en de beide onderzoekstations en uit archiefstukken van afzonderlijke bestuursleden.Na enige omzwervingen is dit materiaal ondergebracht bij de Heimans en Thijsse Stichting en zoals al opgemerkt is het nu opgenomen in de Bijzondere Collecties van de UvA. In 2011 verscheen een gedegen studie over het Nederlandse duinonderzoek waarin de geschiedenis en de activiteiten van de SWD uitvoerig worden beschreven: E. van de Maarel, A.A Sterk, B.M. Lensink, A.H.J. Freijsen, De Stichting Wetenschappelijk Duinonderzoek – Het Nederlandse duinonderzoek in historisch en internationaal perspectief (Zeist, 2011). Uiteraard is hierbij gebruikgemaakt van het oorspronkelijke archiefmateriaal.

Het overgeleverde archiefmateriaal was geordend, maar nog niet geïnventariseerd en daardoor niet gemakkelijk toegankelijk voor verder onderzoek. Op verzoek van Marga Coesèl, conservator Heimans en Thijsse Stichting Archief en Documentatie heb ik als gastonderzoeker van de Artis Bibliotheek een inventarisatie uitgevoerd. Daarbij is het materiaal herordend en zijn dubbele en buiten het kader van het archief vallende stukken, zoals overdrukken, verwijderd.

Het SWD-archief zal naar verwachting het komend jaar te raadplegen zijn via de website van Bijzondere Collecties onder de naam Inventaris van het archief van de Stichting Wetenschappelijk Duinonderzoek (SWD). Het SWD-archief bevindt zich nu nog in de Artis Bibliotheek maar deze zal wegens een grondige renovatie vanaf 1 februari 2019 gesloten zijn. Over een nieuwe locatie van (ook) het SWD archief is nog niets bekend; de kans bestaat dat het zal verhuizen naar het IWO (het magazijn van de UvA in de Bijlmermeer).

Ten slotte nog iets over de inhoud van het archief. Het overgrote deel bestaat uit officiële documenten – op enkele vermeldenswaardige uitzonderingen na. Deze betreffen in het bijzonder de ‘gastenboeken’ van de beide onderzoekstations. Daarin geven de gasten, doorgaans (groepen van) student-onderzoekers, op vaak niet onverdienstelijk artistieke en humoristische wijze een indruk van hun onderzoeksactiviteiten in de duingebieden van Terschelling en Voorne. Onderstaande illustraties geven daar blijk van.